PERTEMUAN 2
A. KOMPETENSI DASAR
3.1 Memahami struktur teks, unsur kebahasaan, dan pesan moral puisi secara lisan dan tulis
4.1 Mengapresiasi secara lisan dan tulis teks
puisi.
B. TUJUAN
Setelah membaca
atau mendengarkan teks puisi, siswa dapat
1.
mengidentifikasi unsur kebahasaan teks geguritan dengan tepat.
2.
menentukan
pesan moral dalam teks geguritan dengan cermat.
C. RINGKASAN MATERI
TAMAN
Dening : J.F.X. Hoery
Ing taman
Ing taman anakku
Tawon lan kupu rebutan madu
Kinjeng lan kombang rebutan
kembang
Angin esuk ngerog embun ing
pucuking kudhup
Kekedhering kinjeng lan kupu
Aja nganti mbokincup
Sawangen wae
Endahe.
Ing taman
Ing taman anakku
Kupu lan kinjeng isih
kapiadreng
Tawon lan kombang ngenam
panandhang
Madu lan kembang ninggal
kudhup esuk
Mega-mega putih gegojegan
mapag angin sore
Aja mbokguyu dheweke
Sawangen
Ing biruning langit
Kae papane kawruh lungit
Lan ing kana uga aku titip
Geguritan kang dakrakit.
Padangan-Bojonegoro, 1986, Jayabaya, No. 28
tgl. 9 Maret 1986
Lungit :
(Ind. rumit, namun indah)
kudhup : kuncup
kekedher : mlaku-mlaku
kapiadreng : pingin banget
1. Apa irah-irahane
geguritan ing dhuwur?
2. Sapa sing
nganggit geguritan ing dhuwur?
3. Ing taman iku
ana apa wae?
4. Ing wayah esuk,
apa sing dilakoni dening kewan-kewan mau?
5. Panggurit titip
guritan sing wis dirakit ing ngendi?.
KAIDAH KEBAHASAAN TEKS GEGURITAN
Teks geguritan iku salah sijine puisi
Jawa kang ngandelake kaendahan rasa. Carane
niteni titikane unsur
kebahasaane geguritan kaya ing
ngisor iki.
1. Migunakake tembung
kang endah lan mentes.
2. Migunakake tembung
Kawi (basa Jawa Kuna)
Tuladha:
”kae papane
kawruh lungit”.
Tembung lungit
iku tembung kawi, ateges
linuwih, rumit, lan endah.
3. Migunakake basa
rinengga, kayata tembung dasanama, tembung
entar, tembung saroja, lan sapanunggalane. Basa rinengga yaiku basa sing
dipaesi, basa sing didandani
supaya dadi luwih endah.
a. Tembung dasanama
Tembung dasanama, yaiku tembung kang
nduweni teges luwih saka siji.
Tuladha liyane:
Ø Angin :
maruta, pawana, lesus, hawa, riwut, bajra, sindhung, bayu, samirana, wirayang.
Ø Awan :
rahina, rina, siyang.
Ø Bumi :
bantala, pratala, kisma, pratiwi, buwana, mandhala.
b. Tembung entar
Tembug entar, yaiku tembung kang
duwe teges ora
salugune/salumrahe. Tuladhane:
Ø Adus eluh yaiku susah banget.
Ø Ndhedher kautaman yaiku nandur
kebecikan.
Ø Nggilut kawruh yaiku ngudi kawruh kanthi
mempeng
c. Tembung saroja
Tembung saroja, yaiku tembung loro meh
padha tegese digunakake bebarengan, kanggo mbangetake.
Tuladhane:
Ø Adhem Ayem, nduweni teges yaiku uripe
tansah kepenak, tentrem, lan makmur.
Ø Gemah Ripah, nduweni teges yaiku subur. Welas
asih, nduweni teges nduwe katresnan marang liyan.
PESAN MORAL TEKS GEGURITAN
Saben-saben karya satra kang ditulis
dening panganggit duweni pesen moral sing pingin disampekake marang pamaca. Semana
uga ing teks geguritan. Senajan teks geguritan iku wujude luwih ringkes
tinimbang cerkak utawa teks crita liyane, nanging uga nduweni pesen moral kang
pingin disampekake. Pesan moral iku awujud nilai budi pekerti kang bisa aweh
kawrih lan nuntun pamaca supaya nindakake kabecikan.
TULADHANE TEKS GEGURITAN
INDONESIAKU
Dening: Septika Ratna S.
Jamrud
khatulistiwa julukanku
Rowa
... samudra raya tanpa winates
Wiwit
Sabang tumekan Merauke
Tharik-tharik
pulo-pulone ... endah ing netra
Ijo
royo-royo dadi sesawangan ngelam-ngelami ati
Sugih
mblegedhu tumekan saiki
Urip
bebarengan, guyub rukun mbangun karaharjaning urip
Iku
mung ana ing impen
Impen
kang sarwa endah tan bisa dadi kasunyatan
Saiki
sing ana mung lebu lan lendhut
Cinepeng
anane pepenginan mulyakake awakira
Ora
preduli mring rakyat kesrakat
Ora
preduli mring tatanan kautaman
Ora
preduli mring uripe liyan
Sing
ana mung urip mulya
Mulya
sadhuwure lara-lapane papa sudra
Najan
mangkono iki negeriku
Negeri
kelairanku
Negeri
nganti tumeka patiku
Negeri
nenek moyangku
Negeri
kang dakdama-dama
Ing
manah lan saben lakuku
Indonesiaku
....
(Panjebar
Semangat No. 35-31 Agustus2013, kaca 40)
Winates :
batas
Netra : mata
Tan : ora
Kasunyatan : dadi nyata
Kesrakat :
nandang kemlaratan banget
Papa sudra : wong asor
Tidak ada komentar:
Posting Komentar