PERTEMUAN 2
A.
KOMPETENSI DASAR
3.1 Memahami teks hasil
observasi, tanggapan deskriptif, dan eksposisi dalam bentuk informasi atau
berita secara lisan dan tulis
4.1 Menelaah dan menyunting teks
hasil observasi, tanggapan deskriptif, dan eksposisi dalam bentuk informasi
atau berita secara lisan dan tulis
B.
TUJUAN
Setelah
membaca teks dheskriptif, siswa dapat
1. menentukan unsur
kebahasaan teks dheskriptif dengan tepat.
C.
RINGKASAN
MATERI
UNSUR BASA TEKS TANGGAPAN
DHESKRIPTIF
1.
Swara
Jejeg lan Miring
Swara jejeg uga diarani swara
sampurna. Swara jejeg iku swara kang durung owah saka asale, kajaba aksara /a/.
Dene swara miring iku swara kang wis owah saka asale.
Swara (vokal) |
Jejeg |
Miring |
a |
Nata |
Gambar |
bata |
Pasar |
|
i |
Mili |
Putih |
Siji |
Mulih |
|
u |
Buku |
Balung |
Paku |
Sarung |
|
e |
Sate |
Bebek |
Lele |
Golek |
|
e pepet |
Peteng,
mendung, lan sapanunggale |
|
o |
Soto |
Kolong |
Loro |
Bolong |
2.
Jinise
Tembung
Sakdurunge nyinauni babagan
jinising tembung, luwih becik kudu mangerteni bedane aksara, wanda, tembung,
lang ukara
Aksara
: huruf
Wanda
: suku
kata
Tembung : kata
Ukara
: kalimat
Kanggo nyinaoni teks tanggapan
dheskriptif uga kudu nyinaoni jinising tembung basa Jawa. Jinising tembung ing basa Jawa kaperang dadi 10.
a. Tembung Aran (Kata Benda)
Tembung aran, yaiku
tembung kang nerangake sekabehane jenenge barang utawa sing dianggep barang. Tembung
aran diperang dadi loro, yaiku
1)
Tembung
arang kang kasat mata
Tuladha: gunung,
omah, segara, sapi, buku, lan sapanunggale.
a)
Anin
tuku buku ing toko ngarep sekolah.
b)
Omahe Dimas ono ing sakidule masjid.
2)
Tembung
aran kang ora kasat mata
Tuladha:
pemandhangan, kabudayan, pariwisata, lan sapanunggale.
a)
Pemandhangan ing sakiwa tengene segara kae
pancen apik.
b)
Pariwisata ing kutha Pacitan iku maneka werna.
b. Tembung Kriya (Kata Kerja)
Tembung kriya, yaiku
sakabehing tembung sing nerangake panggawean.
Tuladha: nulis, maca, nangis, mlaku, turu,
lunga, mlayu, lan sapanunggale.
a)
Raihan
seneng maca buku ing perpustakaan.
b)
Hana
nangis amarga dijiwit kancane.
c. Tembung Kahanan (Kata Sifat)
Tembung kahanan, yaiku sakabehane tembung kang nerangake watak, sifat,
lan kahanane samubarang.
Tuladha: gedhe, cilik,
panas, adhem, lembut, ayu, sesak, resik, lan sapanunggale.
a)
Mbak
Dina iku pancen ayu.
b)
Hawane dina
iki panas banget.
d. Tembung Katrangan (Kata
Keterangan)
Tembung katrangan, yaiku sakabehane tembung kang nerangake tembung aran,
tembung kriya, utawa tembung kahanan.
Tuladha: saiki, sesuk, awan,
bengi, minggu ngarep, lan sapanunggale.
a)
Saiki bapak tindak Jakarta.
b)
Minggu ngarep wis wayahe liburan sekolah.
e. Tembung Wilangan (Kata Bilangan)
Tembung wilangan, yaiku sekabehane tembung kang nerangake cacah utawa
jumlahe barang lan pepangkatan.
Tuladha: siji, loro, seprapat, kapisan, kapindho, pirang-pirang, ka-2,
lan sapanunggale.
a)
Adhiku
duwe pitik cacahe lima.
b)
Bapak
gadhah sawah pirang-pirang hektar.
f. Tembung
Sesulih (Kata Ganti)
Tembung sesulih, yaiku sakabehane tembung kang dadi sesulih utawa
nggantine wong, diangep barang.
Tuladha: aku, kowe, dheweke, iki, kuwi, kae, lan
sapanunggale.
a)
Aku mau isuk sarapan sega goreng.
b)
Dheweke seneng menawa kancane gelem
sinau bareng-bareng.
g. Tembung Ancer-Ancer (Kata Depan)
Tembung ancer-ancer, yaiku sakabehane tembung kang dianggo nggandheng
tembung kriya karo panggonan.
Tuladha: ing, menyang, saka,
lan sapanunggale.
1)
Aldo
tuku gula ing warung.
2)
Sita
budal menyang Solo wingi sore.
3)
Mau
isuk Dani teka saka Madiun numpak
bis.
h. Tembung Panggandheng (Kata
Sambung)
Tembung panggandheng, yaiku sakabehane tembung kang dienggo
ngggandheng ukara siji lan sijine ing
ukara rangkep utawa ukara majemuk.
Tuladha: nalika, karo,
sebab, lan, sapanunggale.
1)
Dimas
lagi sinau basa Jawa nalika Bapak
rawuh saka Surabaya.
2)
Andi
lan Azuna budal sekolah numpak sepedhah.
3)
Aisyah
bungah atine sebab dadi juara kelas.
i.
Tembung
Panyilah (Kata Sandang)
Tembung panyilah, yaiku tembung kang dienggo menehi sesilah utawa
sandhangane tembung aran sing wis genah.
Tuladha: sang, si, para, lan
sapanunggale.
1)
Sang Raja nganakake sayembara ing
kerajaan.
2) Para tamu katuran jumeneng sawetawis.
3) Si Kancil nyolong timun ing sawahe Pak Tani.
j.
Tembung
Panguwuh (Kata seru)
Tembung panguwuh, yaiku tembung kang nerangake rasa pangrasa.
Tuladha: adhuh, ah, eh, lho,
nah, wah, lha, kok, lan sapanunggale.
a)
Adhuh, sikiiku lara!
b)
Wah, wernane banyu segara iku katon
biru ya!
3. UNGGAH-UNGGUH BASA JAWA
a) NGOKO
LUGU
Basa ngoko lugu,
yaiku ukara kang dumadi saka susunan tembung ngoko kabeh.
Basa ngoko lugu iku
digunakake kanggo
1)
Guneman
marang sapadha
2)
Guneman
marang wong kang drajade luwih asor
3)
Gunemane
wong tuwa marang bocah.
Tuladha:
1)
Aku
budal sekolah numpak sepedhah.
2)
Masku
takon, “Kowe arep lunga menyang ngendi?”
b) NGOKO
ALUS
Basa ngoko alus,
yaiku ukara kang dumadi saka susunan tembung ngoko kang kacampuran tembung krama
inggil. Tembung-tembung kang kudu krama inggil iku ana 2.
1)
Tembung
kriya (kata kerja)
2)
Tembung
sesulih (kata ganti)
Panjenengan arep tindak menyang ngendi?
Basa ngoko alus iku
digunakake kanggo guneman marang
1)
Wong
tuwa marang wong enom kang perlu diajeni.
2)
Wong
enom marang wong kang luwih tuwa sing wis raket
3)
Ngajeni wong sing diajak guneman.
Tuladha:
1)
Pakdhe
tindak Malang nitih kereta.
2)
“Panjenengan opo wis dhahar?”pitakone Ibu marang mbak Leni.
GLADHEN 2
1.
Ukara-ukara ing ngisor iki
udhalen manut jinising tembung!
a)
Aku
lan adhiku nyuwun oleh-oleh.
b)
Budi
budhal menyang gunung Bromo liwat Probolinggo.
2.
Gawea ukara
nganggo basa ngoko lugu kanthi
migunakake tembung-tembung ing
ngisor iki!
a)
tuku
b)
akeh
3.
Gawea ukara
nganggo basa ngoko
alus kanthi migunakake
tembung-tembung ing ngisor iki!
a)
mundhut
b)
maos
* Gladhen ing dhuwur dikerjakne ing buku tugas, banjur difoto lan dikirim ing link.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar